Osteochondritis dissecans (OCD) is een aandoening waarbij een fragment kraakbeen samen met het eronder gelegen bot loslaat van het gewrichtsoppervlak.
Ontstaan
Niemand weet precies wat de oorzaak is. Een van de theorieën is dat het komt door herhaalde traumata, omdat het in 60% van de gevallen voorkomt bij mensen die zeer intensief sporten. Zo zou een verkeerde belastingsas een van de onderliggende oorzaken kunnen zijn. Verder speelt mee een stoornis in de bloedvoorziening van het betreffende stukje bot, waardoor het afsterft en uiteindelijk loslaat. Vooral in de snel groeiende kinderen kan de bloedvoorziening voor de groeischijf op het randje van voldoende zijn, met een tekortschieten als gevolg.
Andere oorzaken worden toegeschreven aan erfelijke factoren en mogelijke hormoon stoornissen.
Voorkomen
OCD komt vooral voor in de knie en wel in 80% aan de binnenzijde van het bovenbeen. In 10-15 % aan de buitenzijde en in 5% in de knieschijf. OCD komt bij 30-60 op de 100.000 mensen voor, meestal in de tiener jaren. Mannen hebben het vaker dan vrouwen en in 30-40% komt het aan beide knieën voor.
Klachten
Het belangrijkste fenomeen is of het stukje bot met kraakbeen nog stabiel vast zit. Wanneer het nog op zijn plaats zit en het kraakbeen nog glad verloopt zullen de klachten vaag zijn. Onduidelijk gelokaliseerde pijn en soms enige zwelling. Vooral bij zwaardere belasting en draaibewegingen zullen de klachten toenemen. Wanneer de aandoening voortschrijdt wordt de knie snel dik bij inspanning en de patiënt zal het been trachten te ontzien door de knie te draaien, zodat het plekje niet tegen het onderbeen aanduwt. Wanner het stukje los komt te liggen (fig 2 en fig 3) zullen er slotverschijnselen optreden, de knie kan niet meer strekken.
Diagnose
Belangrijkste in de diagnose is de Röntgenfoto en vooral de poortopname. Hierbij zien we vaak het fragment zitten als een ovaal-vormig fragment met een halvemaan vormige lijn eromheen (fig 1).
Aanvullend kunnen CT-scan of MRI worden gemaakt. Vooral als we willen weten of het kraakbeen nog intact is, is vooral een MRI nuttig. Botscans met radio-actieve isotopen kan een mogelijke indicator zijn of het fragment zal kunnen genezen. Wanneer het stuk geheel los ligt (fig 2 en fig 3) zal dit op een gewone foto goed zijn te zien.
Behandeling
Belangrijkste doel van de behandeling is om de pijn te verminderen en het gewrichtsvlak te beschermen of te herstellen zodat er later geen slijtage zal optreden. Jonge kinderen zullen over het algemeen een goede genezingstendens tonen en dus een goede prognose hebben zolang de groeischijven nog open zijn.
Wanneer de OCD aan de binnenkant is gelokaliseerd bij een jong kind of jong volwassene (<20 jaar) en niet duidelijk los zit, zal een korte periode van rust in een gips of brace met ontlasten van het been noodzakelijk zijn. Een periode van aangepaste belasting zal daarna worden voorgeschreven voor 3 maanden. Volledige belasting is toegestaan wanneer de pijn weg is, het gewricht rustig is (geen zwelling) en de röntgenfoto laat zien dat de OCD is genezen. Indien geen genezing plaatsvindt dient een operatie te worden overwogen.
Bij oudere patiënten zal vaak een operatieve therapie worden verkozen. Methoden van behandeling kunnen zijn:
- Opboren van de OCD via een kijkoperatie (er groeit nieuw bot in)
- Vastschroeven van de OCD
- Botplastieken
- Verwijderen van het fragment
Vooral de losliggende OCD fragmenten zullen we proberen weer vast te schroeven.
Voorbeeld
De plaatjes laten de behandeling zien van een OCD haard bij een jong volwassen man.
- Fig 1 laat de nog stabiele OCD aan de binnenzijde van de Rechter knie zien.
- Fig 2 en Fig. 3 tonen een instabiele OCD. Het fragment heeft losgelaten en ligt midden in de knie. De knie zit op slot.
- Fig 4 laat het gat zien waarin het OCD fragment zat. Het is helemaal schoongemaakt en opgeboord met kleine gaatjes om de doorbloeding te stimuleren.
- Fig 5 laat het teruggeplaatste fragment zien. De twee zwarte puntjes zijn speciale schroefjes die het vasthouden. Onder het fragment is plateletgel gebruikt voor een snelle genezing.
- Fig 6 en Fig 7 tonen de foto 6 weken na de operatie. Het fragment is volledig vastgegroeid.