Behandeling van osteoporose

Het doel van de behandeling is om fracturen te voorkomen. De beste behandeling is preventie. Daaraan wordt ruim aandacht besteed in het hoofdstuk Voorkom botontkalking. Ook als er al sprake is van osteoporose, hebben goede voeding en voldoende lichaamsbeweging nog steeds zin, om verdere botafbraak te helpen voorkomen.

Als de diagnose osteoporose is gesteld, kan de arts een geneesmiddel voorschrijven. Doel van de behandeling is te zorgen dat de botmassa niet verder afneemt maar, zo mogelijk, juist weer toeneemt, om zo botbreuken en inzakkende wervels te voorkomen. Welk medicijn de arts voorschrijft, hangt mede af van de persoonlijke omstandigheden van de patiënt die hij voor zich heeft.

Er zijn in de loop van de tijd verschillende (groepen) medicijnen op de markt gekomen. Er zijn hormonen, maar die kunnen beter niet langdurig gebruikt worden. Daarnaast zijn er niet-hormonale middelen. Deze remmen ofwel de afbraak van botcellen, ofwel ze stimuleren de aanmaak. Sinds kort is er ook een medicijn dat beide tegelijk doet. De beschikbare medicijnen staan hieronder.

Niet-hormonale middelen

Strontiumranelaat
De meest recente ontwikkeling bij de behandeling van osteoporose is strontiumranelaat, een nieuw middel dat sinds 2005 beschikbaar is onder de merknaam Protelos. De werking van strontiumranelaat beperkt zich niet tot of het remmen van de botafbraak of het stimuleren van de botopbouw: het doet allebei. Het verkleint de kans op een botbreuk door de balans tussen de afbraak en opbouw van botweefsel te herstellen ten gunste van de botaanmaak. Het nieuw gevormde bot is van goede kwaliteit.

Strontiumranelaat is geregistreerd voor de behandeling van postmenopauzale osteoporose ter vermindering van het risico van wervel- en heupfracturen. In meerdere onderzoeken is aangetoond dat het de kans op wervel- en andere fracturen aanzienlijk vermindert bij vrouwen na de menopauze. Met strontiumranelaat heeft de arts een middel in handen waarmee osteoporose voorkomen en behandeld kan worden, en ook de pijnklachten verminderd kunnen worden.

Bisfosfonaten
De grootste groep middelen tegen osteoporose zijn de bisfosfonaten. Ze zijn geregistreerd ter behandeling van postmenopauzale osteoporose, en een aantal ook als preventieve behandeling. In Nederland zijn er vijf beschikbaar, die alleen of in combinaties gegeven kunnen worden: alendroninezuur (Fosamax), ibandroninezuur (Bonviva, Bondronat), risedroninezuur (Actonel), clodroninezuur (Bonefos, Ostac) en etidronaat (Didrokit: een combinatie met calciumcarbonaat). Alendronaat en risedronaat zijn tevens geschikt voor de behandeling van ernstige osteoporose bij mannen.

Net als raloxifeen remmen bisfosfonaten de afbraak van bot, door de activiteit van de osteoclasten te remmen. Ze stimuleren de opbouw van bot dus niet, zodat de botmassa niet toeneemt.

SERMs
SERM staat voor Selectieve Oestrogeen Receptor Modulator. Het zijn niet-hormonale medicijnen die de hormonale werking van oestrogenen gedeeltelijk nabootsen. Een ervan is geregistreerd voor de preventie en behandeling van postmenopauzale osteoporose: raloxifeen (Evista). Het effect is wel wat geringer dan van oestrogeen. SERMs remmen de werking van de osteoclasten; dat zijn cellen die bij de afbraak van botweefsel betrokken zijn.

Hormonale middelen

Oestrogenen
De sterke daling van de botmassa in de jaren na de overgang kan tot staan worden gebracht door extra oestrogenen als geneesmiddel te gaan slikken. Ze zijn in verschillende vormen beschikbaar, waaronder pleisters (bijvoorbeeld Climara) en gel (Sandrena). Grootschalige onderzoeken van de laatste paar jaar hebben echter aangetoond dat langdurig oestrogeengebruik de kans op hart- en vaatziekten en op borstkanker vergroot. Veel vrouwen zijn er daarom mee gestopt. In enkele gevallen kunnen de voordelen van oestrogenen (die ook andere, soms heel belastende verschijnselen van de overgang verminderen) opwegen tegen de nadelen; dat moeten de arts en de vrouw in goed overleg bepalen.

Bijschildklierhormonen
Bijschildkierhormonen stimuleren cellen die de aanmaak van bot regelen: de osteoblasten. De afbraak van bot wordt dus niet geremd, maar de aanmaak ervan wordt juist gestimuleerd. Er zijn er twee: parathyroïdhormoon (PTH) en teriparatide (Forsteo). Het indicatiegebied van deze per injectie toegediende middelen is vooralsnog beperkt: ernstige osteoporose bij postmenopauzale vrouwen.

Testosteron
Dit is een mannelijk hormoon, dat ook alleen geschikt is voor mannen. Het heeft een positief effect op de botaanmaak, maar wordt alleen voorgeschreven als de door het lichaam zelf geproduceerde hoeveelheid testosteron te laag is.Schematisch overzicht behandelingenOsteoporose = verstoord evenwicht tussen
botafbraak en botaanmaak ten gunste van botafbraak