Letterlijk vertaald betekent torticollis draaiing van de nek. Torticollis is een weinig voorkomende aandoening welke met name bij kinderen net na de geboorte voorkomt. Er komen verschillende standen van het hoofd voor, dit is afhankelijk van welke spier de scheefstand veroorzaakt. Verreweg de meest voorkomende vorm van scheefstand is aangeboren.
Waardoor wordt torticollis veroorzaakt?
Aangeboren scheefstand van de nek
DDe musculus sternocleidomastiodeus, is een tweekoppige spier die aan de voorkant van de nek loopt van het borstbeen (sternum) en het sleutelbeen (clavicula) tot de schedel achter het oor (mastoïdeus). Bij de aangeboren vorm van torticollis is deze spier verkort. Als deze spier aan de rechterkant verkort is, trekt hij het rechteroor naar voren en naar beneden en draait het hoofd naar links.
Deze aangeboren vorm wordt al in de eerste twee levensmaanden zichtbaar. Er lijkt een relatie te zijn met een moeizame bevalling, zoals een stuitbevalling of spoedkeizersnede. Mogelijk dat er daardoor een bloeding optreedt in de spier, welke tot de verkorting leidt. Ook zou het juist andersom kunnen zijn dat de torticollis al in de baarmoeder aanwezig is, waardoor de bevalling moeizamer verloopt omdat het hoofd niet recht op de romp staat.
Afwijkingen van de nekwervels
Een tweede oorzaak kan zijn afwijkingen van de nekwervels zelf, zoals een ontwikkelingsstoornis van de wervels (hemivertebrae) of een verschuiving van de eerste nekwervel ten opzichte van de tweede (Atlanto-axiale subluxatie). Ook het syndroom van Klippel-Feil geeft een torticollis door vergroeiingen van de nekwervels.
Irritatie slokdarm bij kinderen
Wat zeldzamer oorzaken zijn kinderen die veel voeding teruggeven. Hierdoor ontstaat er een irritatie in de slokdarm, waardoor de nek gaat draaien (GERD-syndroom).
Infectie van de neus- en keelholte
Een verdere mogelijkheid op wat oudere leeftijd is een infectie van de neus- en keelholte met een abces bij de tonsil (syndroom van Grisel). Meestal zal het kind zeer ernstig ziek zijn, doordat de pus zich direct langs de wervelkolom kan uitbreiden.
Tijdelijke scheefstand door kou
Door kou vatten of een verkeerde beweging kan een tijdelijke scheefstand van de nek ontstaan. Hierbij zijn de spieren aan de zij- en achterkant van de nek verkort. Doorgaans kan het hoofd binnen drie dagen weer rechtop gehouden worden.
Spastische spanning in de spieren
Daarnaast kan de scheefstand veroorzaakt worden door een spastische spanning in de spieren, waardoor de spieren ongecoördineerd samentrekken en er af en toe een scheefstand van de hals ontstaat (ideopatische spasmodische torticollis).
Kinderen die aan één oog slecht zien
Als laatste noemen we de kinderen die aan één oog slecht zien of aan één oor slecht horen en daardoor hun hoofd draaien om beter te kunnen zien of horen.
Verschil tussen torticollis en voorkeurshouding
Bij een torticollis is het niet mogelijk om het hoofd in een rechte stand te zetten. Bij een voorkeurshouding is dit wel mogelijk. Je ziet een voorkeurshouding onder andere bij mensen die met één oog beter zien of met één oor beter horen. Ze draaien dan het goede oog of het goede oor naar voren.
Wat zijn de symptomen van torticollis?
Bij scheefstand wordt het hoofd opzij gehouden en gedraaid, meestal in combinatie met een opgetrokken schouder aan de aangedane zijde. De verkorte nekspier voelt verhard en gespannen aan en beperkt de bewegingen van de nek. Scheefstand gaat vaak gepaard met hoofd- en nekpijn.
Welke onderzoeken zijn noodzakelijk bij torticollis?
Bij twijfel aan wervelafwijkingen zal en röntgenonderzoek worden verricht, eventueel zelfs een MRI-scan. Bij wervelafwijkingen van de nek- en borstwervels komen vaker hartafwijkingen voor. Ook gaat een torticollis vaak gepaard met een heupdysplasie, zodat een echo van de heupjes is aan te raden.
Vaak ontstaat er door de continue en asymmetrische spanning op het hoofd, ook een afplatting van het hoofd. Dit is vaak onomkeerbaar en kan beste voorkomen worden door snel te opereren. Soms kan een helmpje nog een deel van de afplatting weer corrigeren.
Welke behandeling wordt gegeven bij torticollis?
We moeten een onderscheid maken tussen de torticollis van de baby en de volwassene.
De behandeling van torticollis bij de baby is gericht op een vermindering van de contractuur van de spier en bestaat voornamelijk uit rekoefeningen voor de verkorte spieren onder leiding van de kinder-fysiotherapeut. De nekspieren moeten meerdere keren per dag voorzichtig worden opgerekt. De fysiotherapeut legt de oefeningen uit, geeft massage en warmtepakkingen om de pijn in de nek te verlichten.
Als de behandeling na een jaar geen succes heeft is een simpele operatie te adviseren. De spier wordt bij het sleutel- en borstbeen gekliefd.
Bij de volwassene is de initiële behandeling ook met fysiotherapie. Ook moet er natuurlijk gezocht worden naar een oorzaak. Meestal zal een neurologisch onderzoek worden verricht.
Als de fysiotherapie niet voldoende resultaat oplevert wordt operatief ingrijpen overwogen of een behandeling met botulinetoxine-injecties (ook wel Botox genoemd). Door botulinetoxine te injecteren worden de spieren tijdelijk min of meer verlamd, waardoor zowel de spierspanning als de pijn afneemt. Botulinetoxine is na 3 maanden uitgewerkt.
Stress verergert de scheefstand als deze veroorzaakt wordt door spastische spierspanning. Daarom wordt de behandeling van deze patiënten vaak aangevuld met gedragstherapie, zodat ze beter om leren gaan met stress, pijn, onzekerheid, houdingafwijking en schaamte.